Czy osoba z Zespołem Downa może jeździć na rowerze? Czy jest to możliwe i bezpieczne? Kiedy i jak zacząć naukę oraz jakie rowery będą odpowiednie dla osób z ZD? Każdy rodzic i opiekun osób z Zespołem Downa mierzy się w pewnym momencie z chęcią i pomysłem na to, aby jego podopieczny mógł jeździć na rowerze samodzielnie lub też ze wsparciem drugiej osoby.
1. Zespół Downa a aktywność fizyczna
Zespół Downa (ZD) to genetyczne zaburzenie, które może powodować opóźnienia w rozwoju fizycznym i intelektualnym. Osoby z ZD mogą mieć obniżone napięcie mięśniowe, problemy z równowagą i koordynacją. Regularna aktywność fizyczna może pomóc w poprawie tych funkcji, a także wzmocnić mięśnie, zwiększyć wydolność i poprawić ogólne samopoczucie. Jazda na rowerze to świetny sposób na aktywność fizyczną, która poprawia kondycję i samopoczucie. Rozwija także koordynację ruchową, równowagę i orientację przestrzenną, co jest szczególnie ważne dla osób z Zespołem Downa.
1.2. Korzyści płynące z jazdy na rowerze dla osób z Zespołem Downa
Jazda na rowerze to doskonała forma aktywności fizycznej dla wszystkich osób a dla osób z Zespołem Downa zwłaszcza. Pozwala na:
- Wzmocnienie mięśni i poprawę wydolności organizmu
- Poprawę równowagi i koordynacji
- Rozwijanie umiejętności motorycznych
- Zwiększenie pewności siebie i samooceny
- Spędzanie czasu na świeżym powietrzu
- Integrację z innymi ludźmi
2. Rowery dla osób z Zespołem Downa
Rodzice i opiekunowie dzieci i osób dorosłych z Zespołem Downa bardzo często zwracają się z pytaniem jak dobrać rower dla ich dziecka / podopiecznego lub jaki rower będzie najbardziej odpowiedni.
Rodzaje rowerów
Na rynku dostępne są różne rodzaje rowerów będących odpowiednimi dla osób z ZD. Mogą to być zarówno tradycyjne rowery jak i też rowery dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Oczywiście wspaniale byłoby gdyby każda z osób z Zespołem Downa mogła korzystać z tradycyjnego roweru dwukołowego. Niestety, nie zawsze jest to możliwe. Najczęściej występują przeszkody natury fizycznej (problemy ortopedyczne, nadwaga, zaburzenia równowagi itp.) oraz mentalne (lęk, obawa czy upór w niechęci do jazdy na rowerze)
2.1. Rowery klasyczne dwukołowe
Osoby z Zespołem Downa różnią się pod względem swoich umiejętności psychofizycznych i wielu z nich udaje się opanować jazdę na tradycyjnym rowerze. Zazwyczaj najlepsze efekty osiąga się sytuacji gdy naukę rozpoczyna się w wieku wczesno-dziecięcym, korzystając z rowerków biegowych, które doskonale wspierają rozwój umiejętności utrzymywania równowagi. Kluczowym warunkiem jest jednak dostosowanie nauki do możliwości motorycznych dziecka. W takiej sytuacji zawsze dobrze jest dobrać rower, który będzie lekki i odpowiednio dopasowany do wzrostu. Szeroką ofertę rowerów klasycznych można znaleźć tutaj. Należy pamiętać, że osoby z Zespołem Downa są niższego wzrostu i ramy rowerów muszą być odpowiednio dobrane. O tym jak dobrać rozmiar roweru można przeczytać w tym artykule.
Kajetan z ZD 15 lat, archiwum prywatne
2.2. Rowery trójkołowe
Rowery trójkołowe zapewniające stabilność i bezpieczeństwo, co jest szczególnie ważne dla osób z problemami z utrzymywaniem równowagi. Rowery trójkołowe różnią się jednak w konstrukcji i budowie o czym więcej piszemy tutaj. Jest to świetne rozwiązanie, w sytuacji gdy problem z utrzymaniem równowagi nie pozwala na jazdę na zwykłym rowerze. Jednocześnie może to być to dobry wybór na początek, jako etap nauki pozwalający w przyszłości przesiąść się na zwykły rower dwukołowy.
Rower HASE Trix
Wśród rowerów trójkołowych znajdziemy te klasyczne z pozycją siedzącą wyższą jak i rowery typu delta oraz rowery poziome. Te ostatnie zyskują coraz większą popularność, ponieważ dają bardzo duże poczucie bezpieczeństwa. Przez swój niski środek ciężkości, wygodne siedzisko z oparciem zauważamy, że osoby z Zespołem Downa bardzo chętnie wybierają je zamiast klasycznego roweru trójkołowego.
Rower Azub T-trisek
2.3. Tandemy klasyczne
Tandemy klasyczne pozwalają na jazdę z drugą osobą, która może pomóc w pedałowaniu lub kierowaniu. Odpowiednio dobrany i dostosowany tandem pozwala na jazdę z osobą z Zespołem Downa, która siedzi z przodu lub z tyłu. Umiejscowienia kierownicy głównego kierowcy również jest możliwe do dostosowania, z tyłu lub z przodu roweru. Wielu opiekunów chce mieć „na oku” swojego podopiecznego dlatego też takie rozwiązanie spotyka się ze szczególnym zainteresowaniem. Przykładem takich rowerów są rowery Van Raam Twinny lub Van Raam Kivo. Pozwalają one indywidualne dopasowanie rozmiaru ramy przedniej lub tylnej a także na umiejscowienie kierownicy z przodu lub z tyłu roweru.
źródło: www.vanraam.com
2.4. Tandemy trójkołowe
Dla osób, które potrzebują jeszcze większego wsparcia i poczucia stabilizacji doskonałym rozwiązaniem jest rower typu tandem ale w wersji z dwoma kołami z tyłu. Takie rozwiązanie pozwala na poczucie pełnej stabilizacji i wygodę w wsiadaniu i zsiadaniu z roweru. To doskonałe rozwiązanie zarówno dla osoby z ZD jak i opiekuna w przypadku problemów z niestabilnością i obawami mentalnymi.
Rower taki najczęściej wyposażony jest we wspomaganie elektryczne po to, aby jazda była łatwa i przyjemna. Na takim rowerze można także zadbać o dodatkowe wyposażenie siedziska w oparcie czy też pasy bezpieczeństwa.
źródło: www.vanraam.com
2.5. Tandemy równoległe
Innym typem rowerów, na których mogą jeździć osoby z Trisomią 21 są tandemy równoległe. Jest to taki typ roweru, na którym osoby jadące siedzą obok siebie, na pełnowymiarowych siedziskach z oparciem. Jest to tandem trójkołowy, w którym także kierowanie jest tylko po stronie kierującego. Obydwie osoby mogą napędzać rower a osoba jadąca jako współpasażer może także pedałować niezależnie swoim tempem.
Najbardziej znanym przykładem takich rowerów są modele Van Raam Fun2go.
Van Raam Fun2Go
2.6. Tandemy hybrydowe
Ciekawym rozwiązaniem są rowery hybrydowe typu tandem. Są to takie rowery, w których główny kierujący rowerem siedzi z tyłu zachowując pozycję klasyczną a osoba z niepełnosprawnością siedzi z przodu, na specjalnym siedzisku z oparciem. System korbowy jest wysunięty do przodu i jest teleskopowy. Dzięki temu rama roweru niejako rośnie wraz z tą osobą. Najpopularniejszym modelem wśród tandemów hybrydowych jest rower PINO niemieckiej firmy HASE bikes
tandem Hase Pino Tour
4. Wybór odpowiedniego roweru do jazdy z osobą z ZD
1. Przy wyborze roweru dla osoby z Zespołem Downa należy wziąć pod uwagę kilka czynników, takich jak:
- Wiek i wzrost osoby z ZD
- Poziom sprawności fizycznej
- Umiejętności motoryczne
- Indywidualne potrzeby
- Cel wycieczek
2. Dobrym pomysłem jest skonsultowanie się z doświadczonym specjalistą od dopasowywania rowerów, tak aby wybrać sprzęt, który będzie najlepiej odpowiadał potrzebom danej osoby. Rekomendujemy konsultację z fizjoterapeutą w zakresie potrzeb osoby z niepełnosprawnością w celu omówienia wszystkich specjalnych potrzeb.
3. Pomijając sytuację idealną kiedy osoba z Zespołem Downa usiądzie na klasycznym rowerze (wtedy dobór skupia się jedynie na indywidualnych preferencjach i wzroście) to w każdej innej sytuacji ważne jest aby rower był dopasowany do wzrostu, wagi i zdolności motorycznych osoby z ZD.
foto Rebeca Richardson, archiwum prywatne
4. Rower powinien maksymalnie „pomagać” w jeździe, czyli być odpowiednio lekki, lub jeżeli jest taka potrzeba mieć obniżoną ramę.
5. Jeżeli dopasowujemy rower trójkołowy to zalecamy unikanie doboru bez jego przymiarki. Osoby z Zespołem Downa mają specyficzną budowę ciała, krótsze kończyny, często problem z nadwagą. Wielkości ramy takie jak jej wysokość, odległość od kierownicy, pozycja jaką zajmuje osoba ma fundamentalne znaczenie.
6. Bardzo istotna jest też konsultacja ze specjalistą, który będzie w stanie doradzić, który z typów rowerów może być odpowiedzią na potrzeby rowerzysty z ZD lub też opiekuna. Wpływ na dobór mogą mieć czynniki, które na początku w ogóle nie przychodzą nam na myśl. Takie jak: gdzie i jak będziemy używać tego roweru, czy będziemy z nim podróżować? w jakich warunkach będzie używany? gdzie mieszkamy i czy będzie ktoś jeszcze z opiekunów z niego korzystał?
Kajetan z ZD 15 lat, archiwum prywatne
3. Nauka jazdy na rowerze osób z Zespołem Downa
3.1. Przygotowanie do nauki jazdy
Przed rozpoczęciem nauki jazdy na rowerze ważne jest, aby osoba z ZD:
- Miała odpowiednie ubranie i obuwie
- Czuła się komfortowo i bezpiecznie (odpowiedni dobór miejsca)
- Była zmotywowana do nauki
- Była wyposażona w kask ochronny na głowę
- Była informowana o niezbędnych czynnościach w sposób prosty i dla niej zrozumiały
3.2. Metodyka nauki jazdy na rowerze u osób z ZD
Nauka jazdy na rowerze dla osoby z Zespołem Downa może przebiegać nieco inaczej niż u osoby bez niepełnosprawności. Ważne jest, aby stosować odpowiednie techniki nauczania i dostosowywać tempo nauki do indywidualnych potrzeb osoby.
Wiemy, że osoby z Zespołem Downa to wielkie indywidualności :), którym nie brakuje uporu. Dlatego warto trzymać się zasad poniżej:
Podstawowe zasady:
- Indywidualizacja: Tempo i sposób nauki należy dostosować do indywidualnych potrzeb i możliwości osoby z Trisomią 21. Ważne jest, aby uwzględniać jej mocne strony, ograniczenia i preferencje.
- Pozytywne wzmocnienia: Należy stosować nagrody i pochwały, aby motywować do dalszej nauki i budować pewność siebie.
- Cierpliwość i wyrozumiałość: Nauka jazdy na rowerze może wymagać więcej czasu i cierpliwości u osób z zespołem Downa. Ważne jest, aby nie zniechęcać się i nie wpadać w frustrację.
- Bezpieczeństwo: Należy zadbać o bezpieczne miejsce do nauki, np. ogrodzony plac zabaw lub pusta ulica. Ważne jest również, aby osoba ucząca się jazdy na rowerze nosiła kask ochronny.
Etapy nauki jazdy na rowerze dla osób z Trisomią 21
1. Przygotowanie do nauki jazdy na rowerze
Przygotowania należy zacząć od wyboru odpowiedniego roweru. Następnie ćwiczymy umiejętność chodzenia z rowerem podobnie jak u maluchów przy nauce chodzenia z rowerkiem biegowym. Metodę tę stosuje się to głównie przy założeniu że celem nauki jest jazda na rowerze dwukołowym. Ważne jest, aby osoba z ZD czuła się komfortowo prowadząc rower obok siebie. Kolejnym etapem jest nauka wchodzenia i schodzenia z roweru oraz zapoznanie osoby z budową roweru i jego podstawowymi funkcjonalnościami (gdzie jest hamulec, jak skręcamy kierownicą itp.)
2. Ćwiczenia równowagi
To bardzo ważny etap. Jeżeli uczymy jazdy na rowerze dwukołowym wystarczy odkręcić pedały i wykorzystać rower tak jak duży rower biegowy. Ustawiamy siodełko w takiej wysokości aby osoba jadąca na rowerze opierała nogi na ziemi siedząc jednocześnie na siodełku. Ważne: nogi powinny być wyprostowane.
3. Nauka pedałowania
Następnie można spróbować jazdy z pomocą drugiej osoby, która trzyma rower z tyłu choć można też trzymać osobę za plecak lub ubranie. Stopniowo można zwiększać dystans i tempo jazdy. Prędkość ma znaczenie: pamiętajmy, że rower dopiero przy pewnej prędkości zaczyna stabilnie jechać. Rower który stoi po prostu się przewróci.
4. Jazda samodzielna
Na początku należy jeździć w bezpiecznym miejscu pod nadzorem opiekuna. Stopniowo można zwiększać samodzielność i pokonywać trudniejsze trasy.
5. Dodatkowe wskazówki
- Można stosować różne pomoce, np. kolorowe pachołki lub taśmy, które wyznaczają trasę jazdy.
- Można zorganizować gry i zabawy związane z jazdą na rowerze, aby nauka była bardziej przyjemna.
- Warto rozważyć udział w zajęciach grupowych lub indywidualnych lekcjach z wykwalifikowanym instruktorem.
- Należy pamiętać, że każda osoba z zespołem Downa jest inna i z pewnością będzie potrzebować indywidualnego podejścia do nauki jazdy na rowerze. Najważniejsze jest to, aby być cierpliwym, motywować i chwalić za każdy postęp.
4. Podsumowanie – więcej możliwości niż ograniczeń
Jazda na rowerze dla osób z zespołem Downa to nie tylko forma aktywności fizycznej, ale również szansa na budowanie samodzielności, integrację społeczną i rozwój umiejętności motorycznych. Choć ograniczenia wynikające z charakterystyki tego zespołu – takie jak obniżone napięcie mięśniowe, trudności z koordynacją czy percepcją przestrzenną – mogą stanowić wyzwanie, nie są one przeszkodą nie do pokonania. Odpowiednie wsparcie, indywidualnie dobrany sprzęt i cierpliwość pozwalają wielu osobom z zespołem Downa czerpać radość z jazdy na rowerze.
Warto pamiętać, że każde osiągnięcie, choćby najmniejsze, jest krokiem ku większej niezależności i pewności siebie. Dla osób z zespołem Downa jazda na rowerze to nie tylko sport, ale także droga do lepszego zrozumienia swoich możliwości i pokonywania własnych ograniczeń. Wspierając ich w tej przygodzie, otwieramy drzwi do świata pełnego nowych doświadczeń i radości.
Zdajemy sobie sprawę, że nauka jazdy na rowerze sprawia trudności nawet osobom bez żadnych dysfunkcji. Dlatego też wymagana jest ogromna cierpliwość i empatia przy nauce jazdy na rowerze osoby z Zespołem Downa. Finalnie, bez względu na to, czy osoba z ZD będzie jeździć samodzielnie, w teamie z opiekunem lub przyjacielem czy zupełnie biernie – radość z jazdy będzie bardzo podobna! Najważniejszy cel czyli aktywizacja fizyczna, społeczna, towarzyska oraz wzrost samooceny zostanie osiągnięty.
Mamy nadzieję, że artykuł ten będzie wskazówką do tego jak najlepiej zacząć, czego unikać i jak budować pewność siebie osób z ZD a także opiekunów w tym co robią. Jeżeli jednak nie czujecie się pewnie lub chcecie zasięgnąć porady zapraszamy do kontaktu. Z chęcią pomożemy 🙂
Kajetan z ZD 15 lat, archiwum prywatne
